Góry Pieprzowe pod Sandomierzem – najstarsze pasmo w Polsce

Góry Pieprzowe, zwane też Pieprzówkami lub Górami Różanymi, to niewielkie, lecz absolutnie wyjątkowe pasmo na wschodnich rubieżach Gór Świętokrzyskich, około 2,5–4 km od sandomierskiego Starego Miasta. Pomiędzy wsiami Kamień Nowy i Kamień Plebański biegnie około trzykilometrowy odcinek krawędzi Wyżyny Sandomierskiej, którego stoki schodzą wprost ku dolinie Wisły. Mimo skromnej wysokości (najwyższe wzniesienia sięgają ok. 199 m n.p.m.) miejsce zachwyca surową urodą skarp, wachlarzem widoków na rzekę i panoramę Sandomierza oraz unikatową geologią i florą. Planując pobyt, sprawdź Sandomierz noclegi – od stylowych apartamentów po wygodne domki – które stanowią idealną bazę wypadową w Góry Pieprzowe.

Dlaczego „pieprzowe”?

Nazwę zawdzięczają kambryjskim łupkom i kwarcytom sprzed około 500 mln lat. Ciemne, brunatnoszare skały pod wpływem słońca, mrozu i wody rozpadają się w drobny gruz, który wygląda jak świeżo zmielony pieprz. Stąd wzięło się potoczne miano pasma – i to ono najlepiej oddaje wrażenia ze spaceru po osypujących się ścieżkach.

Rezerwat przyrody – przyroda, która nie ma odpowiednika

Status ochronny i powierzchnia

W 1979 roku utworzono tu Rezerwat „Góry Pieprzowe” o powierzchni 18,01 ha, obejmujący najbardziej wartościowe fragmenty skarp i muraw. Ochrona służy zarówno rzadkim zbiorowiskom stepowym na lessie, jak i geologicznemu przekrojowi kambryjskich skał.

Różane serce Europy

Tutejszą wizytówką jest unikatowe, naturalne rosarium. Na zboczach rośnie co najmniej 15 gatunków dzikich róż, które w maju i czerwcu zamieniają wąwozy i ścieżki w pachnący ogród. Obok róż spotkamy berberys, głóg, jałowiec, tarninę czy dzikie grusze. Murawy kryją relikty stepu – m.in. ostnicę włosowatą i palczatkę kosmatą – a lokalne zadrzewienia zdradzają obecność wisienki karłowatej i ciekawych form wiązu.

Trasy i punkty widokowe

Propozycja przejścia czerwonym szlakiem (ok. 3,3 km / 1:30 h)

Klasyczna pętla zaczyna się przy parkingu w Kamieniu Plebańskim i prowadzi czerwonym szlakiem ku rezerwatowi. Już pierwszy podbieg odsłania „pieprzowe” łupki, a po krótkim zejściu do starorzecza Wisły ścieżka znów wspina się na grzbiet z punktem widokowym (ok. 182 m n.p.m.). Dalej idzie się skrajem skarpy, mijając krzyż i liczne różane kępy, po czym stromo zbiega do poziomu starorzecza i wraca na start. Suma podejść i zejść w tej pętli to ok. 190 m, więc mimo niewielkich wysokości bezwzględnych trasa jest trekingowo satysfakcjonująca.

Alternatywa: podejście od wału wiślanego

Dojście wałem Wisły to świetna opcja, jeśli chcesz ogarnąć wzrokiem całe pasmo. Ten wariant pięknie pokazuje kontrast między zielonym korytarzem rzeki a brunatnymi ścianami łupków i skarp. Szlak startuje praktycznie ze Starego Miasta (ul. Krótka) i stopniowo wprowadza w enklawę przyrody.

Dojazd, parkingi

Gdzie zostawić samochód?

Do Gór Pieprzowych dotrzesz z centrum Sandomierza w ok. 10 minut. Masz dwie główne opcje:

• Ulica Błonie – niewielki, „półdziki” parking na wale przeciwpowodziowym (miejsc bywa niewiele). Stąd szybko łapiesz czerwony szlak przez starorzecze na skarpy.
• Strefa Kamień Łukawski / Podmiejska – bezpłatne miejsca przy drodze albo parking przy Pizzerii Garden Party / Willi Dzika Róża (Kamień Łukawski 61; zwykle 10 zł). Ten wariant jest najłatwiejszy – do punktu widokowego dzieli ok. 150 m.

Bilety i dostępność

Wejście na teren rezerwatu jest możliwe całorocznie, ale po deszczu bywa grząsko i ślisko. Aktualnie obowiązuje bilet wstępu: 7 zł normalny, 5 zł ulgowy. Warto przed wyjściem sprawdzić stan szlaków i poziom Wisły.

Geologia i botanika

Łupki i kwarcyty kambryjskie to skały bardzo stare, kruche i laminowane, dlatego rozpadają się na cienkie płytki i drobny gruz. Na ich wierzchniej, nasłonecznionej części leży less, który stał się siedliskiem dla muraw kserotermicznych – to one odpowiadają za stepowy charakter roślinności.

Wiosną i wczesnym latem królują róże (od dzikiej R. canina po rzadziej spotykane gatunki), jesienią uwagę przyciągają barwne owoce głogów i tarnin oraz dojrzewające trawy stepowe. Z geologicznych osobliwości warto wypatrzyć odsłonięcia łupków na skarpach i w jarach – to najlepsze „tablice edukacyjne” bez podpisów.

Sprawdź również: Góry Świętokrzyskie domki , apartamenty

Sandomierz kusi rynkiem, wąwozami lessowymi i podziemiami, ale prawdziwą „wisienką” wyjazdu bywa kontrast: poranek na skarpach Gór Pieprzowych, popołudnie na starówce. Odległość to zaledwie kilka kilometrów – można przemieścić się rowerem, pieszo wałem lub samochodem.