Jubileusz 100-lecia Muzeum Mazurskiego w Szczytnie

W środę, 29 października 2025 r., o godz. 13:00 w sali wystawienniczej zamku krzyżackiego w Szczytnie odbędą się obchody 100-lecia Muzeum Mazurskiego. Uroczystość, koncert kwartetu smyczkowego, poczęstunek, konferencja naukowa i pokaz filmu „Klucz wileński”. Sprawdź noclegi Szczytno, program, adres i praktyczne informacje.

100 lat muzeum w sercu Mazur

Sto lat temu, w 1925 roku, w ocalałych murach krzyżackiego zamku w Szczytnie zrodziła się instytucja, która przez dekady gromadziła i opowiadała dzieje regionu – od materialnej kultury Mazurów, przez sztukę ludową i sakralną, po archeologię, militaria, numizmaty i archiwalia. Początkowo działające pod nazwą Heimatmuseum Kreis Ortelsburg, muzeum zawdzięczało swój start energii i determinacji lokalnych liderów: starosty dra Victora von Posera, który zapewnił finansowanie, oraz burmistrza Ernsta Meya, właściciela zamkowych pomieszczeń, udostępnionych na cele wystawiennicze. Pierwszym kierownikiem został nauczyciel gimnazjalny Hans Tiska – organizator z prawdziwą misją. Apelował do mieszkańców o zgłaszanie znalezisk, prowadził terenowe badania i w krótkim czasie zbudował zasób, który do dziś stanowi trzon kolekcji.

Wojna przerwała ambitne plany rozwoju. Choć Szczytno doznało zniszczeń, muzeum i jego zbiory ocalały. Po 1945 r., już w granicach państwa polskiego, placówka przyjęła nazwę Muzeum Mazurskiego w Szczytnie. Ogromną rolę w zabezpieczeniu dorobku odegrał pierwszy polski starosta powiatowy Walter Poźny-Woźniak, który natychmiast zorganizował ochronę kolekcji. W latach 1945–47 muzeum podlegało Ministerstwu Kultury i Sztuki, a w 1948 r. przeniosło się z zamku do południowego skrzydła ratusza. Od 1976 r. działa jako oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, dziś instytucji samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Jubileusz 100-lecia to zatem nie tylko okrągła data – to opowieść o ciągłości lokalnej pamięci mimo dramatycznych zwrotów historii. Tu sprawdzisz Olsztyn noclegi.

Gdzie i kiedy? Najważniejsze informacje dla uczestników

Data i godzina: środa, 29 października 2025 r., start o 13:00
Miejsce:Sala wystawiennicza zamku krzyżackiego w Szczytnie, ul. Sienkiewicza 1
Organizator: Muzeum Mazurskie w Szczytnie – oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie
Kontakt w sprawie udziału: tel. 89 624 24 37, e-mail: [email protected]
Uwaga praktyczna: liczba miejsc jest ograniczona – organizator prosi osoby zainteresowane o wcześniejszy kontakt telefoniczny.

Program jubileuszu 100-lecia

Uroczystości otworzy blok oficjalny z udziałem gospodarzy i zaproszonych gości. Klaudiusz Woźniak, kierownik Muzeum Mazurskiego w Szczytnie, zaprezentuje zwięzłą historię placówki i konteksty jej powstania oraz rozwoju. Głos zabierze również Piotr Żuchowski, dyrektor Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Zaplanowano wręczenie podziękowań osobom, organizacjom i instytucjom wspierającym działalność oddziału, a także wystąpienia gości honorowych. Część artystyczną wypełni koncert kameralny kwartetu smyczkowego Warmińsko-Mazurskiej Filharmonii im. Feliksa Nowowiejskiego, który w zabytkowej przestrzeni zamkowej wybrzmi szczególnie nastrojowo.

Po części oficjalnej gospodarze zapraszają na poczęstunek przygotowany przez Zespół Szkół nr 2 w Szczytnie – to dobry moment na rozmowy kuluarowe, spotkania środowiskowe i anegdoty z dziejów muzeum, które często nie mieszczą się w katalogach i gablotach.

O 15:30 zaczyna się konferencja naukowa, która – zgodnie z wieloletnią misją placówki – łączy perspektywę regionalną z naukową rzetelnością. W programie znajdują się trzy referaty:
– Kacper Martyka (Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie): Moda na Heimatmuseum? O historii przedwojennych muzeów regionalnych – o tym, jak w Niemczech i na ziemiach dzisiejszej Polski rodził się fenomen lokalnych muzeów, w tym szczycieńskiej placówki.
– dr Jarosław Sobieraj (Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie): Hans Tiska (1892–1969) – pierwszy szczycieński muzealnik – portret człowieka, dzięki któremu „gabinet osobliwości” przekształcił się w nowoczesną instytucję gromadzącą wiedzę.
– dr Piotr Szatkowski (Instytut Slawistyki PAN): Mowa mazurska powiatu szczycieńskiego w świetle źródeł literackich i badań językoznawczych – opowieść o języku jako nośniku tożsamości i pamięci regionu.

Po krótkiej przerwie kawowej (ok. 16:30) dzień zamyka projekcja filmu dokumentalnego „Klucz wileński” z udziałem autorów – realizacja Stowarzyszenia Ziemi Wileńskiej w Olsztynie, ze wsparciem Województwa Warmińsko-Mazurskiego i Warmińsko-Mazurskiego Funduszu Filmowego. To ważne dopełnienie jubileuszu: przenosi akcent z lokalnego dziedzictwa na szerszą mapę pamięci, migracji i kulturowych węzłów, które od lat splatają Mazury z Kresami.

Wydarzeniu towarzyszą okolicznościowa ekspozycja oraz publikacja poświęcona historii Muzeum Mazurskiego – idealna dla tych, którzy chcą pogłębić wiedzę i wrócić do zamkowych sal z książką w ręku.

Dlaczego warto być w Szczytnie właśnie tego dnia?

To spotkanie ze 100 latami „życia muzeum” skondensowanymi w kilka godzin – z muzyką, nauką, filmem i rozmową. Jubileusz nie jest wyłącznie wspomnieniem; to także manifest przyszłości: jak opowiadać o Mazurach językiem wrażliwym na pamięć miejsc, jak digitalizować zbiory, jak włączać lokalne społeczności w proces współtworzenia wystaw i zbiorów. Dla mieszkańców to święto ich instytucji. Dla turystów – wyjątkowa okazja, by zobaczyć zamek krzyżacki w roli tętniącego życiem centrum kultury, a nie tylko zabytkowego tła do zdjęć.

Szczytno praktycznie: dojazd, wejście, kontakt

Zamek leży w ścisłym centrum Szczytna, kilkaset metrów od ratusza. Najwygodniej dotrzeć pieszo z dworca lub skorzystać z parkingów w strefie śródmiejskiej. Zabierz ze sobą odrobinę wcześniejszy margines czasowy – już od progu czeka ekspozycja jubileuszowa, którą warto zobaczyć przed rozpoczęciem części oficjalnej. Organizatorzy proszą osoby zainteresowane udziałem o wcześniejszy kontakt telefoniczny: 89 624 24 37 (potwierdzenie obecności i ewentualne informacje organizacyjne). Adres muzeum: ul. Sienkiewicza 1, 12-100 Szczytno.

100 lat zobowiązuje – kilka słów o dziedzictwie

Historia Muzeum Mazurskiego to podręcznikowy przykład tego, jak miejsca pamięci powstają i dojrzewają w zmieniających się realiach. Zamek – symbol dawnej władzy – stał się przestrzenią dialogu kultur. Zbiory ocalone z wojennej zawieruchy zyskały nowe znaczenia w powojennej Polsce. Przenosiny do ratusza w 1948 r. nie były odwrotem od historii, ale ruchem w stronę lepszych warunków konserwatorskich i nowej publiczności. Włączenie w struktury Muzeum Warmii i Mazur w 1976 r. otworzyło drogę do profesjonalizacji, współpracy i wymiany doświadczeń. Dzisiejszy jubileusz jest więc zarówno laurem dla kolejnych pokoleń muzealników, jak i zaproszeniem: do odwiedzania, wspierania, przekazywania pamiątek rodzinnych, dzielenia się wspomnieniami.

Sprawdź również noclegi na Mazurach oraz domki Mazury

Spotkajmy się na zamku

Środa, 29 października 2025 r., godz. 13:00 – Sala wystawiennicza zamku krzyżackiego w Szczytnie. Jubileusz 100-lecia Muzeum Mazurskiego to niepowtarzalne wydarzenie, które łączy przeszłość z przyszłością, naukę z kulturą i lokalność z szeroką perspektywą. Zabierz rodzinę, przyjaciół, uczniów – i daj się poprowadzić przez wiek mazurskiej historii opowiadanej w miejscu, od którego wszystko się zaczęło.

Kontakt i potwierdzenie udziału: 89 624 24 37 | ul. Sienkiewicza 1, Szczytno.

Do zobaczenia na zamku!