Pomnik Czynu Rewolucyjnego

Pomnik Czynu Rewolucyjnego

Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie, znany również jako Pomnik Walk Rewolucyjnych, to monumentalna rzeźba zlokalizowana w centralnej części miasta, u zbiegu al. Piłsudskiego i al. Cieplińskiego. Wzniesiony w 1974 roku, stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych elementów krajobrazu Rzeszowa. Pomnik ten, zaprojektowany przez znanego rzeźbiarza Mariana Koniecznego, od początku wzbudzał liczne kontrowersje, zarówno pod względem symboliki, jak i estetyki.

Historia powstania

Pomnik został zaprojektowany w ramach szerokiej koncepcji rozwoju przestrzennego Rzeszowa po II wojnie światowej. W 1966 roku inicjatywę budowy pomnika zgłosił Włodzimierz Kozło, a w 1967 powstał społeczny komitet budowy. Pomnik miał upamiętniać rewolucyjne tradycje Rzeszowszczyzny. Ostatecznie jego projekt powierzono Marianowi Koniecznemu, który zdobył uznanie jako autor warszawskiej Nike.

Budowa pomnika rozpoczęła się w 1971 roku, a główne prace trwały do wiosny 1974. Konstrukcję osadzono na żelbetowych palach, co umożliwiło stabilizację pomnika na podmokłym gruncie. Pomnik składa się z dwóch stylizowanych liści laurowych, symbolizujących zwycięstwo, które osiągają wysokość około 38 metrów. Na ich szczycie umieszczono dwie rzeźby – od strony miasta widnieją postacie robotnika, chłopa i żołnierza, symbolizujące klasy pracujące, natomiast od strony ronda znajduje się bogini zwycięstwa Nike. U podstawy monumentu zamieszczono marmurowe tablice z inskrypcjami.

Znaczenie symboliczne

Pomnik miał upamiętniać walki rewolucyjne na Rzeszowszczyźnie, jednak jego awangardowy kształt szybko stał się tematem licznych interpretacji. Popularnie określany mianem „Wielkiej Cipy”, nawiązuje do skojarzeń z żeńskimi narządami płciowymi, co wzbudzało zarówno oburzenie, jak i śmiech mieszkańców. Marian Konieczny, twórca monumentu, wyjaśnił, że forma pomnika była inspirowana mandorlą – starożytnym motywem sakralnym symbolizującym pierwiastek żeński.

Pomnik przez lata pełnił funkcję miejsca ceremonii państwowych i partyjnych, jednak po transformacji ustrojowej w 1989 roku jego znaczenie uległo zmianie. Plac defilad przekształcono w parking publiczny, a pomnik stał się miejscem spotkań i nieformalnych wydarzeń.

Współczesne kontrowersje

Po 1989 roku pomnik kilkakrotnie próbowano usunąć lub zdemontować. W 2006 roku teren, na którym stoi monument, przekazano zakonowi bernardynów, co wywołało protesty społeczne. W ostatnich latach pomnik stał się obiektem debaty związanej z ustawą dekomunizacyjną, która zakłada usunięcie symboli PRL z przestrzeni publicznej. Mieszkańcy Rzeszowa oraz organizacje społeczne podjęły jednak działania w celu zachowania pomnika jako ważnego elementu historycznego i architektonicznego miasta.

Pomnik Czynu Rewolucyjnego to nie tylko symbol rewolucyjnych walk, ale również istotny punkt orientacyjny w przestrzeni miejskiej Rzeszowa. Jego kontrowersyjna forma i bogata historia sprawiają, że pozostaje jednym z najbardziej rozpoznawalnych obiektów w mieście.