TAŃCE PRZYŚPIEWKI BIESIADOWANIE. ODKRYWAMY TAJEMNICE PODHALAŃSKIEGO FOLKLORU.

Opis

Niemalże każdy region, zakątek Polski od początku istnienia ma swoje tradycje, zwyczaje i obyczaje. Przekazywane nierzadko z pokolenia na pokolenie. Choć niektóre z nich na przestrzeni lat mogły ulec nieznacznym zmianom to jednak fakt, iż kryją w sobie wiele piękna pozostaje niezmienny. Stanowią one ważny, nieodłączny element naszej kultury. Podobnie zresztą, jak inne normy społeczne. Dzięki nim znamy swoją tożsamość, możemy korzystać z mądrości ludowych, wypracowanych przez naszych przodków. Ponadto posiadamy informacje na temat życia w dawnych czasach. Choć trzeba podkreślić, iż w znacznym stopniu różniły się od czasów współczesnych, gdyż gwałtowny postęp cywilizacyjny nastąpił stosunkowo niedawno.

Jednym z najbardziej znanych regionów, które dysponują charakterystyczną, barwną, a także przepełnioną różnorodnością tradycją jest Podhale. Jest to region leżący w południowej Polsce u północnego podnóża Tatr, w dorzeczu górnego Dunajca. Kultura Podhalańska jest na tyle znana i unikalna, że raczej każdy choć raz w życiu miał okazję się z nią zetknąć. Dość rozpoznawalny jest przede wszystkim tamtejszy folklor. Nie dziwi więc kwestia, iż określany jest on, jako wizytówka tego obszaru. Mimo, iż na terenie całych pasm rejonów górskich znajdziemy niezliczoną ilość atrakcji turystycznych to właśnie sam folklor jest atutem, walorem samym w sobie. Rodowici mieszkańcy? Górale Podhalańscy ? od zawsze mieli ogromną świadomość swojej odrębności kulturowej. To natomiast przekłada się na kultywowanie wśród nich lokalnych tradycji, a te na jak można się domyślić są swojego rodzaju bogatym wachlarzem. Począwszy od ubiorów, muzyki, sztuki, przechodząc do kuchni, a także charakterystycznego architektonicznego stylu góralskiego. Ludność ta zamieszkuje obszar najbliższych okolic Tatr, posługując się tamtejszą gwarą podhalańską. Ich największym miastem jest Nowy Targ, doganiany przez Zakopane. Miejscowy folklor, wraz z wszelkimi tradycjami od dawna urzekał artystów przybywających w Tatry. W dodatku posłużył, jako inspiracja do tworzenia poezji, malarstwa, rzeźby, czy muzyki. Powstał nawet charakterystyczny dla tego regionu architektoniczny styl zakopiański. Jego stworzenia podjął się słynny malarz- Stanisław Ignacy Witkiewicz, działając w oparciu o zafascynowanie tradycyjnym stylem podhalańskim, góralskim. Skoro mowa o folklorze podhalańskim nie sposób nie odnieść się do elementów, które na niego wpływają. Wszak to one składają się na ogólną tradycję, kształtując panujące tam zasady. To zaś znajduje swoje przełożenie, zawierając się w swoistej obyczajowości regionu, oraz wyodrębnienie przyjętych zwyczajów. W pierwszej kolejności na wzmiankę zasługuje typowo góralski strój. Mimo, iż na co dzień Górale ubierają się zupełnie zwyczajnie-jest on dla nich aspektem, do którego czują się niebywale przywiązani.

Tym, co od razu przychodzi na myśl, gdy skojarzymy sobie damską wersję góralskiej odzieży są grube, krwiste- z domieszką odcienia jarzębinowego korale. Następnie szeroka, kwiecista spódnica, oraz biała koszula w połączeniu z gorsetem. Co ciekawe pojawia się jeden wspólny element, występujący również w przypadku męskiego wariantu odzieżowego. Buty, skrywające się pod mianem ?kierpce?. Ta najbardziej znana część stroju góralskiego jest szyta ręcznie, przeważnie z jednego kawałka skóry. Wyglądem zbliżone do lekkich ,,chodaków?. Kierpce podtrzymywane są na nogach przez rzemienne paski, zawiązane nieco ponad kostką. Wariant męski góralskiego, codziennego odzienia to: czarny kapelusz z niewielkim piórem, umiejscowionym na boku. Podobnie, jak w przypadku ubioru damskiego, dokładniej- korali jest on najbardziej zapamiętywanym symbolem męskiej odzieży podhalańskiej. Odzież męska na Podhalu to również biała koszula z kołnierzykiem, zdobiona haftem peleryna, szeroki pas i obcisłe spodnie z białego sukna. Ozdobione są tzw. parzenicami i pomponami. Po tym krótkim zestawieniu porównawczym można wywnioskować, iż odzież ta-zarówno, jeśli chodzi o płeć żeńską, jak i męską odznacza się wieloma printami, różnorakimi wzorami. Zaznaczyć trzeba, iż najbardziej rzuca się w oczy z pewnością utrzymanie garderoby góralskiej w jaskrawej, kolorowej tonacji. Szczególnie zauważalne bywa to w wypadku kobiet. Umiejscowienie na materiale ich spódnic kwiatów jeszcze bardziej unaocznia, potwierdza tę tezę.

Przechodząc do tematyki rozrywkowej dla górali również bardzo charakterystyczny jest taniec. Tradycje tańców góralskich wywodzą się w dużej mierze ze zwyczajów pasterzy wołoskich. Dlatego też wykonują je głównie mężczyźni, ponieważ pokazują one siłę i zręczność tancerzy. Muzyka ludowa Podhala to zachowanie swego rodzaju anonimowości, spontaniczności. Jej tworzenie wynika z naturalnych potrzeb, niż przeżyć stricte artystycznych. Utwory niosące przesłanie o przygodach słynnych harnasiów, bądź też myśliwskie eskapady trwale wiązały się z melodią. Ta z kolei była przekazywana, wymieniana w wielu kapelach. Inne zaś, improwizowane były w zależności od okazji na zabawie w karczmie, bądź przy ognisku na hali dopasowywano je do znanych melodii. Muzyka odgrywała diametralnie ważną rolę podczas celebracji przyjęć weselnych. Oprócz utrwalanych od wieków standardowych pieśni mieszkańcy nie zapominają również o okolicznościowych przyśpiewkach. Nie od dziś wiadomo, że górale chętnie, a zarazem hucznie świętują rodzinne wydarzenia. Tym bardziej, iż znani są także od dawien dawna z niemałej gościnności, czego do dziś nie można im odmówić, poddać w wątpliwość. Mieszkańcy Podhala to również krewki charakter, głośne awantury i gotowość do bójek. Nie bez powodu mówi się, że uroczystość weselna bez ,,bitki?, jak nazywają to rodowici mieszkańcy-to nie prawdziwe wesele. Bez muzyki według górali żadne zaślubiny nie mogłyby się odbyć. Obrzęd ten traktują oni, jako wręcz operę ludową. Góralom słusznie przypisuje się talenty muzyczne i taneczne, budzą zachwyt skoczną muzyką i żywiołowym tańcem. Typowa dla tego regoinu muzyka jest niespotykana na innych terenach naszego kraju, stąd też jej wyjątkowość. Kuchnia również nie odstaje swoim kunsztem smakowym. We wsiach Podhalańskich niegdyś podstawą pożywienia były produkty uzyskane z hodowli, czyli nabiał z mleka owczego i krowiego. Od czasu do czasu pozwalano sobie na niedużą ilość mięsa, tłuszczu zwierzęcego, oraz to, co zdobyto poprzez zbieractwo, jak również łowiectwo. Żywność góralska w zasadzie nie różni się w dni powszednie od naszej. Głównym składnikiem, na którym bazuje jest kwaszona kapusta, oscypek i twaróg. Do potraw regionalnych, z których Podhalanie są dumni do dziś należą takie, jak: Moskol, Kluski, Kwaśnica. Jednakże przyjezdni na myśl o jedzeniu u Podhalan zdecydowanie najczęściej wskazują na oscypka. Od dawien dawna jest to w pewnym sensie znak rozpoznawczy spośród wszystkich lokalnych potraw, szczególnie w sercu Tatr, będącej ich stolicą, czyli w Zakopanym.

Reasumując, kultura na Podhalu jest dość złożona. Zachowując przy tym różnorodność, oraz fakt, iż pozostaje niezmiennie szeroko rozwinięta. Oryginalność i żywiołowość, przeplatane z energicznością i kolorytem to cechy, które doskonale oddają jej charakter, stopień ukształtowania, a zarazem to, co ma nam do zaoferowania. Wyróżnia ją swojskość, otwartość na obcych i niezwykła gościnność, którą mogą poszczycić się jej mieszkańcy. Osoby przyjeżdżające na Podhale zachwycić mogą się charakterystyczną muzyką i ciekawym tańcem. Nie ulega wątpliwości, iż warto odwiedzić ten region, poznać jego zwyczaje, zaprzyjaźniając się z okoliczną społecznością.

Kinga Kopyś