Oświęcim historia, ciekawostki

Najdawniejsze czasy dotyczące istnienia miasta Oświęcim związane są z najstarszymi śladami  istnienia grodu.  Sięgają one czasów Bolesława Chrobrego.  Odkryto również ślady osadnictwa, pochodzącego  z czasów epoki brązu oraz późniejszych. Sama miejscowość posiada  udokumentowaną ponad ośmiuset letnią historię i należy do najstarszych. Pierwsze wydarzenie historyczne dotyczące Oświęcimia, jednak bez wymienionej nazwy grodu, zostało opisane przez Wincentego Kadłubka. W roku 1177, gród oświęcimski został przekazany przez Kazimierza Sprawiedliwego na rzecz swojego bratanka Mieszka Plątonogiego.  Wspomniana darowizna z 1177, względnie 1179, była w rzeczywistości jednak mniejsza niż to później sugerowano. Bowiem zajęcie grodu przez Mieszka Plątonogiego,  mogło nastąpić dopiero około 1195 roku. Pierwsza wzmianka kasztelana oświęcimskiego  pojawiła się wśród małopolskich świadków na dokumencie, księcia Leszka Białego w 1217 roku. Wszelkie wzmianki zapisane w dokumentach powstałych w tamtym czasie, niemniej jednak potwierdzają istnienie kasztelani oświęcimskiej.  Natomiast jej terytorialny wymiar potwierdza dokument datowany na lata 1243–1246. W tamtym czasie polityczne losy przedstawianego grodu, bezsprzecznie związane były już z dziejami Śląska. Natomiast w XIV wieku oraz w pierwszej połowie XV wieku, także z historią Korony Czeskiej. Na początku wspomnianego XIV wieku miasto stało się również siedzibą dekanatu. Za rządów zaś księcia opolskiego, Władysława I, około 1272 roku, Oświęcim otrzymał prawa miejskie. Potwierdzono je w dniu 3 września 1291 roku. Wtedy też rozszerzając je dodatkowo o nowy przywilej składu soli i ołowiu oraz sądowniczy.

W 1290 roku ziemia oświęcimska weszła w skład nowo powstałego księstwa cieszyńskiego. Z kolei w latach 1312–1317 powstało księstwo oświęcimskie. Władcą którego był książę Władysław. W tym czasie nastąpił również napływ ludności niemieckiej. W 1327 roku. księstwo zostało uzależnione od Czech na ponad wiek. W pierwszej połowie XV wieku do księstwa oświęcimskiego dotarły wojny husyckie. Największe zniszczenia na pograniczu śląsko-polskim nastąpiły pod sam koniec tych wojen. Bardzo źle odbiło się to na wymiarze władzy książęcej w Oświęcimiu. Ludność ucierpiała również z powodu wysokiego poziomu rozbójnictwa.

Z kolei w  1445 roku  nastąpił podział na księstwa: oświęcimskie, zatorskie i toszeckie. W 1457 roku książę Jan sprzedał okrojone w powyższy sposób księstwo oświęcimskie królowi polskiemu Kazimierzowi Jagiellończykowi. Spowodowało to, że Oświęcim znów powrócił do Polski w granicach, której pozostawał przez następne 330 lat. 19 marca 1454 roku Jan IV, będący ostatnim księciem oświęcimskim, złożył hołd lenny królowi Polski, Kazimierzowi Jagiellończykowi. Natomiast  w dniu  21 lutego 1457 roku, sprzedał mu swoje księstwo. Od tego momentu zwierzchnikiem księstwa stał się mianowany przez polskiego króla starosta. 

W 1564 roku księstwo oświęcimskie i zatorskie wcielono od Korony Królestwa Polskiego. Przed inkorporacją, w księstwie orzekał sąd ziemski ławniczy. Po inkorporacji, uregulowano kwestię wprowadzenia prawa polskiego. Miasto stało się wówczas siedzibą sądownictwa szlacheckiego dla miejscowej szlachty. Tutaj zbierał się nowo powołany sąd grodzki. Językiem urzędowym stał się w tamtym okresie wówczas język polski, w czasie gdy w Królestwie Polskim obowiązywała jeszcze łacina. Podczas wojen szwedzkich  przedstawiany  Oświęcim został poważnie zniszczony. To natomiast  zapoczątkowało jego powolny upadek znaczenia.

W czasie I Rozbioru Polski w 1772 roku,  ziemia oświęcimska została wcielona do zaboru austriackiego. Oświęcim znalazł się wtedy w okręgu zatorskim cyrkułu wielickiego, zaś od 1782 roku  w cyrkule myślenickim. Siedzibę  przedstawianego Oświęcimia przeniesiono w 1819 do Wadowic. W tym też czasie miasto, utraciło swe dawniejsze znaczenie. Po reformie administracyjnej z 1854 roku Oświęcim został miastem powiatowym tym razem w cyrkule wadowickim. Natomiast od  1867 roku znalazł się w powiecie bialskim.

W 1856 roku miasto zyskało dostęp do kolei. Nieszczęścia nie omijały jednak tego miasta. Dnia 29 sierpnia 1863 roku, miał miejsce wielki pożar Oświęcimia, w wyniku którego spłonęła połowa miasta. Pastwą płomieni padła setka domów, kościół, szpital, urząd powiatowy i dwie synagogi. Straty szacowano na 400 000 reńskich złotych. W 1894 roku doszło w Oświęcimiu w czasie trwającej procesji Bożego Ciała do objawienia maryjnego na ruinach kościoła klasztoru podominikańskiego. Dało to impuls do odbudowy kościoła. Oprócz kościoła powstał także  zakład szkolny z internatem dla młodzieży męskiej. Natomiast w dniu 1 sierpnia 1910 wyłączono  z powiatu bialskiego powiat sądowy oświęcimski i połączono go z powiatem sądowym zatorskim z powiatu wadowickiego w celu utworzenia nowego powiatu  oświęcimskiego.

 W następnych latach dokonywały się dalsze zmiany.  I tak podczas toczącej się I wojny światowej środowiska niemieckie podjęły starania o przyłączenie do Śląska przyległych terenów Galicji z Oświęcimiem włącznie. Wspomniane żądania nasiliły się po wydaniu „aktu 5 listopada" 1916 roku. W latach 1920–1931 miasto było siedzibą powiatu, ale w 1932 roku powiat oświęcimski zlikwidowano, włączając go na powrót do powiatu bialskiego. : We wrześniu 1939 roku miasto zostało zajęte przez Wehrmacht. Wycofujące się z Oświęcimia i okolic Wojsko Polskie wysadziło w powietrze most na rzece Sole, łączący lewo- i prawobrzeżną część miasta. Oświęcim został wcielony do III Rzeczy na mocy wydanego  dekretu Hitlera z 8 października 1939 roku. To jednak nie wszystko, bowiem   jego nazwa zmieniona została na Auschwitz.

Oświęcim, stał się miejscem  przyszłego obozu Niemieckiego,  został wcielony administracyjnie do III Rzeszy. W tym czasie Niemcy postanowili usunąć z miasta miejscową ludność z najbliższej okolicy, planowanego obozu koncentracyjnego. Miało to na celu, pozbycie się  wszelkich  świadków. Jak również  uniemożliwić miejscowej ludności utrzymywanie kontaktu  z przyszłymi więźniami tego obozu. Dlatego Niemcy zaplanowali utworzenie  wokół obozu strefy buforowej,  o powierzchni około 40 kilometrów kwadratowych.  Z tego powodu musiano  wysiedlić zamieszkującą tu do tej pory ludność. Wysiedlenia okolicznej ludności odbyły się w dwóch etapach, to jest na przełomie 1940 i 1941 roku.

W pierwszej turze, 19 czerwca 1940 roku,  zostali wysiedleni mieszkańcy tak zwanej Osady Barakowej. Większość budynków wysiedleńców została rozebrana, a pozyskany z nich  materiał wykorzystane zostały przez Niemców do rozbudowy obozu.  W bezpośrednim sąsiedztwie obozu Auschwitz, zostało rozebranych ponad sto budynków. W drugiej natomiast turze na przełomie lipca i listopada 1940 roku oraz kwietnia 1941 roku, Niemcy usunęli ludność z lewobrzeżnej dzielnicy Oświęcimia. Część budynków zostawiono z przeznaczeniem dla rodzin SS-manów , którzy pilnować mieli obozu i Niemców, zatrudnionych przy budowie fabryki chemicznej należącej do koncernu IG Farben. 

Dnia 8 marca 1941 roku  wysiedlono mieszkańców wsi Pławy,  których wywieziono do Gorlic. Wysiedlono również mieszkańców Boru oraz Bud. W efekcie wysiedlenia z Oświęcimia i okolic, usunięto około 17 000 Polaków i Żydów całkowicie niszcząc osiem wsi. W Oświęcimiu pod koniec kwietnia mieszkało jedynie 7600 ludzi, z czego około 90% byli to Polacy. Do gett deportowano całą żydowską ludność Oświęcimia, łącznie około 7 tysięcy osób.

17 stycznia 1945 roku rozpoczęła się ewakuacja KL Auschwitz. W dziesięć dni później 27 stycznia obóz Auschwitz – Birkenau został  wyzwolony przez Armię Czerwoną.  Do dziś, obóz w Oświęcimiu, pozostaje symbolem tragicznej historii masowej zagłady ludzi różnej narodowości oraz wyznań. Dokonanej przez niemiecką administrację oraz żołnierzy.

Jednak po zakończeniu II wojny światowej, przedstawiany obóz, wcale nie przestał działać. Zmieniła się jedynie kadra nadzorująca to straszliwe miejsce, z Niemieckiej, na Rosyjską.

Po wyzwoleniu obozu, NKWD utworzyło na jego terenie dwa obozy przejściowe dla jeńców niemieckich. Obóz w Oświęcimiu funkcjonował przypuszczalnie do jesieni 1945 roku.  Z kolei  drugi z nich,  założony został w obrębie byłego KL Auschwitz II-Birkenau w Brzezince. Miało to miejsce w czasie,  do wiosny 1946 roku. W obozach tych przebywało około piętnastu tysięcy osób. Ich komendantem był wówczas  sowiecki pułkownik o nazwisku Masłobojew.

 W dniu 26.01.1945 na teren obozu Auschwitz weszła Armia Radziecka. Dzień później zajęto miasto. Od 1945 roku ruszyła również odbudowa miejscowego przemysłu. 

W dniu 2 lipca 1947 roku na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady KL Auschwitz-Birkenau utworzone zostało Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka. W 1951 roku ponownie powołano powiat oświęcimski, w którego skład weszły 4 miasta oraz 6 gmin zbiorowych. 

W dniu 7 czerwca 1979 roku miała miejsce historyczna wizyta papieża Jana Pawła II na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady KL Auschwitz-Birkenau. W tym samym roku UNESCO wpisało Państwowe Muzeum w Oświęcimiu – Brzezince na Listę Światowego Dziedzictwa.

Natomiast  w dniu  1 września 1980 roku. w Zakładach Chemicznych „Oświęcim" założono Komisję Kombinatu NSZZ „Solidarność". Z kolei po wprowadzeniu stanu wojennego w mieście organizowano podziemną działalność Solidarności, pomagano osobom represjonowanym oraz kolportowano wydawnictwa podziemne.

Przyjedźmy w zadumie, zobaczmy co Niemcy potrafili uczynić w celu realizacji swoich nieludzkich zamierzeń.

Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau znajduje się ok 70 km od Krakowa, 40 km od Katowic przy ul. Więźniów Oświęcimia 20 w Oświęcimiu. Telefon: +48 33 844 8000 

Musimy być jednak odporni i wytrzymali.