Zamek Kapituły Warmińskiej

Opis

Zamek Kapituły Warmińskiej
Historia zamku jest ściśle związana z historią miasta. Nie zachowały się źródła opisowe pierwotnego wyglądu zamku. Z badań wynika, że była to budowla drewniana bez wieży otoczona obwarowaniami palisadowo-wałowymi.
Pierwszy zamek był prawdopodobnie zlokalizowany w miejscu późniejszego skrzydła zachodniego. Faktem jest, że później zamek zbudowano jako siedzibę Kapituły Warmińskiej
w XIV w. Na początku XV w. został rozbudowany i odnowiony. Od tego czasu składał się
z czterech skrzydeł zamykających w środku dziedziniec w kształcie prostokąta.
Zamek służył jako rezydencja administratora komornictwa pieniężnieńskiego Kapituły Warmińskiej. Służył również przez pewien czas celom szkolnym. Położony na wzniesieniu północno-zachodniej części miasta, prawdopodobnie nie miał nigdy specjalnych umocnień. Czworobok budynku, z umieszczonymi strzelnicami na wyższych kondygnacjach otoczony
z trzech stron wodą był wystarczająco bezpieczny przed ewentualnymi napadami. Do dłuższej obrony przygotowany jednak nie był. Centrum zespołu zamkowego to jedno wielkie, długości 75 m oraz szerokości 15,5m trzypiętrowe skrzydło zachodnie. Rozlokowane tam były komnaty kanoników oraz sale reprezentacyjne z zapleczem gospodarczym. Skrzydło północne, nieco niższe, długości 39m i szerokości 17m, jednopiętrowe, to mieszkanie burgrabiego. Skrzydło południowe o wymiarach 52m długości i 41,5m szerokości, jednopiętrowe, stanowiło pomieszczenia stajni oraz służby zamkowej. Z całego układu skrzydło najniższe, wschodnie, 44,5m długości i 7m szerokości, miało przejście prowadzące na środkowy dziedziniec. Na stokach wokół zamku były sady i ogrody. Zamek był wiele razy niszczony w czasie licznych wojen. Kroniki zanotowały, że był palony w latach 1455, 1520, 1626. Po każdym jednak pożarze został odbudowany i zawsze przebudowany. Na początku XVII w. przeprowadzono szczegółową renowację zamku nadając mu charakter ówczesnego prądu budowlanego - wczesnego baroku. Mimo odnowy zewnątrz układ pomieszczeń wewnątrz pozostał bez zmian. Ściany otynkowano, a okna przybrały kształt prostokątny (poprzednio ostrołukowe). Dachy pokryto dachówką. Skrzydło zachodnie otrzymało barokowe szczyty. Zmieniono w skrzydle zachodnim stropy, dobudowano w salach reprezentacyjnych dwa kominki. Na przełomie wieku XVII i XVIII zamek popadł w ruinę. W roku 1798, gdy Pieniężno stało się własnością skarbu pruskiego zamek został częściowo przebudowany i zlokalizowano w nim administrację miasta i szkołę. Zburzono wówczas grożące zawaleniem dwa skrzydła zamku. Pozostały dwa istniejące do czasów dzisiejszych. Ponowną renowację zamku podjęto w roku 1907. Następny okres odbudowy i renowacji w latach 1920-1924, w skrzydle zachodnim czynna była szkoła. Prace konserwatorskie trwały do roku 1931. Jest to budowla murowana z cegły o układzie polskim, w partiach dolnych z kamienia, tynkowany, w ścianach widoczne dobrze zachowane ślady przeróbek i remontów. Zachowały się dwa skrzydła, ustawione do siebie pod kątem prostym. Całość podpiwniczona. W piwnicach głównego skrzydła widoczne są sklepienia krzyżowe wsparte na kwadratowych filarach. Wewnątrz budowli widoczne, dobrze zachowane stropy z profilowanymi belkami, częściowo wsparte na słupach o budowie ośmiokątnej.
W sali bocznej dobrze zachowana dekoracja polichromiczna stropu z lat 1730-1740.