Sandomierz historia, ciekawostki…

Sandomierz jest miastem znajdującym się w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim. Dodatkowo miasto położone jest nad Wisłą, a oprócz tego na siedmiu wzgórzach, stąd czasami nazywane jest także ?małym Rzymem”. Miasto jest usytuowane na Nizinie Nadwiślańskiej i rozciąga się ono od Wyżyny Sandomierskiej, po Równinę Tarnobrzeską. Znajdująca się w mieście zabudowa w większości, wraz z historycznym centrum, które uznane było w 2017 za pomnik historii, zlokalizowana jest na lewym brzegu Wisły. Natomiast, przemysłowa część Sandomierz, nazwana jest Nadbrzeziem i usytuowana jest przy prawym brzegu, w Kotlinie Sandomierskiej i dodatkowo graniczy z Tarnobrzegiem. Oprócz tego wszystkiego, Sandomierz historycznie położony jest w Małopolsce. Był on w przeszłości miastem królewskim, w powiecie sandomierskim, województwa sandomierskiego, w drugiej połowie XVI wieku. W latach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w Sandomierzu mieściła się kasa szafarzy podatków dla Małopolski. Ważną informacją jest to, że Sandomierz uzyskał prawo składu w 1286 roku.

Historia miasta przedstawia się w następujący sposób. Otóż pierwsze osadnictwa ślady na tych ziemiach, zostały odnalezione w archeologicznych wykopaliskach i pochodzą one z neolitu. Natomiast w X wieku istniała już tu osada, na terenie wzgórza zamkowego. W kolejnym wieku, czyli od XI wieku, gród, siedziba książęca oraz miasto wojewódzkie. Ale czy było to już wtedy miasto wojewódzkie? Powstaje tu pewna niejasność, ale aby ją wyjaśnić spojrzyjmy na dalsze losy samego Sandomierza. Oraz na to, jak doszło do jego powstania. W pierwszej kolejności, w sąsiedztwie wspomnianego grodu, powstał drugi gród, który dał początek miastu.

Dzięki położeniu nad Wisłą, w miejscu przeprawy, szlaku, który prowadził z Europy Zachodniej na terytorium Rusi, miasto o którym jest mowa, szybko zyskiwało na tak ważnym znaczeniu. Dalszym etapem, w którym następowały zmiany, tak istotne dla Sandomierza, był okresem rozbicia dzielnicowego. Wtedy miasto to, było stolicą Księstwa Sandomierskiego. Pierwsza inicjatywa lokacyjna na prawie niemieckim, która dotyczyła Sandomierza miała miejsce przed 1243 rokiem. Jednak obok samych pozytywnych wydarzeń dotyczących Sandomierza, w jego wczesnej historii, nie można nie wspomnieć również o nieszczęściach, jakie dotknęły je w tym czasie. Otóż miasto zdobyte zostało przez przybyłych ze wschodu Tatarów, w następujących latach: w 1241 roku, a także w roku 1259. Natomiast za namową Wasylka Romanowicza w 1260 roku, miasto poddało się Tatarom. Sandomierz w czasie najazdów tatarskich doznawał poważnych zniszczeń. Z tego powodu trzeba było je remontować. Ważną rzeczą jest to, że ponowne lokowanie miasta odbyło się w 1286 roku. W połowie XIV wieku, Sandomierz posiadał zabudowę, wykonaną w większości z drewna. Dlatego nie trzeba było długo czekać na jakieś nieszczęście, jakie mogło dotknąć jego terytorium. W tym czasie miasto najechali Litwini. W czasie ich najazdu, drewniana zabudowa miasta, uległa spaleniu. Z ruiny opisywane miasto, poprzez przeprowadzenie jego odbudowy, w drugiej połowie XIV wieku, wyprowadziła polityka królewska Kazimierza Wielkiego. Według znanego przysłowia ?Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”.

Czas ten dla Sandomierz w okresie sprawowania władzy królewskiej przez wspomnianego króla, był okresem intensywnego jego rozwoju. Cieszyło się ono wtedy, licznymi przywilejami królewskimi. Dodatkowo od końca XIV wieku do momentu rozbiorów, Sandomierz był miejscem sądów szlacheckich pierwszej instancji: ziemskiego i grodzkiego. W XVI wieku, w 1513 roku z inicjatywy Zygmunta Starego rozpoczęła się długa i gruntowna przebudowa zamku, w wyniku której dawna gotycka warownia pod koniec wieku zamieniła się w renesansową rezydencję.

Świetność miasta, zapewne by, cały czas kwitła oraz powiększała się, gdyby nie przeciwności losu. Wspomniany kres, miał miejsce dopiero, w czasie szwedzkiego ?potopu”. Wtedy to Szwedzi dokonali zajęcia miasta, w dniu 13 października 1655 roku. Natomiast w momencie, kiedy najeźdźcy szwedzcy wycofywali się, z zajętego przez siebie istniejącego wówczas zamku, to wykonali oni tę czynność ewakuacyjną w sposób brutalny, gdyż wysadzili oni go w powietrze. Miało to miejsce we wspomnianym już 1656 roku. Później okazało się, że najmniej ucierpiało zachodnie skrzydło budowli. Zniszczeniu znacznemu, uległ w tamtym czasie, również sam Sandomierz. Na tym, to nie był, jednak koniec. Przystąpiono jednak do odbudowy, czy też przywrócenia do stanu sprzed najazdu szwedzkiego, wyglądu miasta. Dlatego, dzięki czemu w latach 1680-1688 trwała odbudowa zachodniego skrzydła zamku. W 1757 roku, miasto doświadczył wielki pożar. Po za tym, rozbiory I Rzeczypospolitej, w konsekwencji, których Sandomierz, stał się pogranicznym miastem. W wyniku tego wszystkiego, przekreślone zostało również znaczenie administracyjne Sandomierza. Spowodowany, także został gospodarczy zastój miasta. Inną ważą rzeczą , był fakt, że na skutek III rozbioru, I Rzeczypospolitej, Sandomierz znalazł się w granicach zaboru austriackiego. Dodatkowo, miasto straciło, posiadane przez siebie, administracyjne funkcje. A wszystko to, odbyło się na rzecz Radomia.

Kolejne zniszczenia dotknęły Sandomierza, w chwili walki polsko-austriackiej, w 1809 roku. Stoczone walki o miasto, przyczyniły się do dalszych zniszczeń Sandomierza. Miasto znalazło się w granicach Królestwa Polskiego, po roku 1815. Pozycja Sandomierza, na mocy bulli papieża Piusa VII, w 1818 roku, poprzez utworzenie diecezji sandomierskiej, odbudowana została nieco. Następne zmiany doświadczyły Sandomierz, wraz z jego okolicami, w latach 1914 ? 1918/19. Wtedy to miasto oraz jego okolice, były areną wojskowych działań. Okresu I wojny światowej. Przyczyniło się to, do zahamowania rozwoju Sandomierza. W wyniku czego, miasto spadło do roli miasteczka prowincjalnego. Kiedy natomiast, Polska odzyskała niepodległość, to dla samego Sandomierza, był to czas intensywnego rozwoju. Który obejmował swym zakresem, gospodarcze, kulturalne oraz oświatowe kwestie. Wówczas podjęta została również ważna decyzja, która dotyczyła lokalizacji w Sandomierzu , stolicy Centralnego Okręgu Przemysłowego. Spowodowało to ożywienie gospodarcze miasta. Zahamował to, a właściwie rzecz mówiąc, przerwał to, jednak wybuch II wojny światowej. Wspomniana wojna nie przyniosła bezpośrednich strat dla miasta, tak jak to było w czasie poprzedniej wojny światowej. 18 sierpnia 1944 roku miasto zostało wyzwolone przez radzieckie wojska II frontu ukraińskiego. Administracyjnie miasto Sandomierz należało w latach 1975-1998 do województwa tarnobrzeskiego. Obecnie jest miastem powiatowym w województwie świętokrzyskim.

Co warto zwiedzić w Sandomierzu:

Zamek Kazimierzowski: który, wzniesiony został w miejscu pierwotnej warowni istniejącej od X wieku. Obiekt murowany wznoszono z fundacji królewskiej od wieku XIV, w 1525 roku przekształcono na rezydencję renesansową według projektu Benedykta zwanego Sandomierzaninem. Obiekt odbudowano w latach 1960- 1986. Obecnie jest tam siedziba Muzeum Okręgowego.
Ratusz: Pierwotny gotycki ratusz wzniesiono wkrótce po najeździe Litwinów w 1349 roku.
Collegium Gostomianum: Jest to jedna z najstarszych szkół średnich w Polsce.
Kościół katedralny pod wezwaniem N M P:
Brame Opatowska: Która jest to gotycka brama wjazdowa do miasta, wzniesioną w XIV wieku
Kościół św. Jakuba: Kościół św. Jakuba z pozostałościami klasztoru
Dom Długosza: Dawna mansjonaria wzniesiona w 1476 roku z fuundacji Jana Długosza.
Kościół św. Józefa: Kościół św. Józefa i dawny klasztor Reformatorów
Ucho Igielne: jedyna zachowana furta, spośród dwóch niegdyś istniejących w systemie murów obronnych.
Synagoga
Kościół św. Pawła: W bliskiej odległości od kościoła św. Jakuba

Na uwagę we wnętrzu zasługuje :

gotycka kołatka (XV w) na drzwiach prowadzących do zakrystii
ołtarz główny z obrazem ,,Nawrócenie i ścięcie św. Pawła” (poł. XVII w.)
dużych rozmiarów obraz włoski przywieziony z Wenecji (XVII w) ukazujący Adorację Dzieciątka
bogata dekoracja snycerska ołtarzy bocznych, stalli w prezbiterium i chóru organowego
belka tęczowa z krucyfiksem na tle drzewa palmowego – element XVIII -wieczny
drewniana krata z rzeźbionym liściem akantu prowadząca do kaplicy św. Barbary

Kamienica Oleśnickich: Kamienica stoi w pn.-zach. narożu rynku, jako ostatni w kierunku pn. dom pierzei zach.
Spichlerz: Został wzniesiony w 1696 roku dla kolegiaty sandomierskiej. Jest jedynym ocalałym świadkiem przeszłości Sandomierza jako portu na rzece Wiśle.
Kościół św. Michała: Jednym z najpiękniejszych zespołów klasztornych w Małopolsce jest dawny sandomierski konwent benedyktynek z kościołem św. Michała.
Kościół św. Ducha: W sąsiedztwie Bramy Opatowskiej wśród innych budynków wyróżnia się klasycystyczna fasada kościoła św. Ducha i zabudowań dawnego szpitala.

Liczne hotele i urokliwie zatopione w zieleni pensjonaty, wille, apartamenty zapewniają zwiedzającym miasto turystom noclegi. Małe restauracje i kawiarenki otaczające wokół Rynek Starego Miasta pozwalają smacznie zjeść i napić się dobrej kawy.