Zamek Książ historia, ciekawostki…

Zamek Książ zbudowany został wewnątrz malowniczych lasów, w wąwozie przepływającej w dole rzeki. Umiejscowiony on jest na urwistym skalnym masywie, na wysokości 395 metrów nad poziomem morza. W jego południowo-wschodniej części usytuowany jest również zamek górny. Wzniesiony on został na planie owalu. Kolejna informacja dotyczy jego architektury, a także tego, że  do zamku górnego, od południa przylegało przedzamcze o owalnym zarysie. Od strony południowo-wschodniej, zaś  umieszczony był dziedziniec, wraz z bramą wjazdową. Wszystko to poprzedzała, wykuta w skale fosa. Za nią umiejscowiony był, zamek dolny. Posiadał on także własne obwarowania. Otoczony był murem, zwieńczonym blankami, które były zwieńczeniem murów obronnych oraz baszt. Dodatkowo wzmocniony był on  cylindrycznymi basztami. Które wysunięte były, przed lico obwodu obronnego.

Kompleks zamkowy opisywanego Zamku w Książu, znajduje się w wałbrzyskiej dzielnicy Książ na Pogórzu Wałbrzyskim w województwie dolnośląskim. A ta natomiast, jest częścią Książęcego Parku Krajobrazowego. Dodatkowo ważną informacją jest to, że przebiega tam również Szlak Zamków Piastowskich. Z tego powodu, jest on trzecim, co do wielkości zamkiem w Polsce. Jednak to nie wszystko. Budowla posiada ponad 400 pomieszczeń. Natomiast po wliczeniu dodatkowym do tego wszystkiego, jeszcze zabudowań gospodarczych, to wspomniana liczba, wzrasta do 600. Powierzchnia od parteru do 4 piętra, zamku, to 10062 m?.  Zaś 5 kondygnacja zamku, liczy 894 m?. Razem jest to blisko 11 tysięcy m?. Ogólna liczba powierzchni użytkowej, przynależącej do administracji Książa, wynosi 16 822 m?.

Historia opisywanego zamku w Książu i jego powstania, przedstawia się w następujący sposób. Nim jednak przejdziemy do opisu typowo historycznego tego zamku, rozpocznijmy naszą podróż historyczną wstecz, od prezentacji jego losów na podstawie funkcjonujących legend. Dlatego, na podstawie informacji zaczerpniętych z takiego typu źródła, dowiadujemy się, że na zamku Książ, pierwszą jego warownie, wzniósł w połowie X wieku rycerz posiadający imiennie Funkenstein. Z kolejnego zapisu opartego o informacje ze źródeł historycznych , dowiedzieć się możemy o kolejnych, ważnych i następujących rzeczach. Nazwa Książ pojawiła się po raz pierwszy w źródłach historycznych w dniu 25 lutego 1293 roku. A opierając swoją wiedzę, o źródła archiwalne,  dowiadujemy się również, że zamek mógł być wzniesiony od podstaw, bądź wybudowany został w wyniku przeprowadzonej wtedy modernizacji istniejącego już obiektu. Wszystko to miało miejsce  po 1291 roku. Jednak niektóre informacje źródłowe podają, że budowa charakteryzowanego zamku, trwała w latach 1288-1292. Miała ona miejsce na terenie dawnego grodu drewnianego, zniszczonego w roku 1263. Postawiona budowla, zwana była na początku ?Książęcą Górą”. Spowodowane to, było faktem wyróżniania się jej spośród innych tego typu konstrukcji.

Zamek w Książu położony został nie tylko w dogodnym pod względem wojennym miejscu, ale również w malowniczym, gdyż zlokalizowanym w tamtym czasie, w sercu lasu. Opisywany budynek, był uważany za klucz do Śląska. Czyli ważny pod względem wojskowym, jako punkt strategiczny w tamtym rejonie.  We wspomnianym przedziale czasowym, to jest  pod koniec XIII wieku, czyli w latach 1288-1292, wybudowany został, prezentowany ów zamek. Spoglądając jednak na jego losy, stwierdzić należy, że w swojej burzliwej historii, przedstawiany zamek przechodził z rąk do rąk. Stanowiąc przez pewien czas własność czeską, pruską czy rosyjską. Ostatecznie wrócił jednak w polskie ręce. Niejednokrotnie zamek ulegał również zniszczeniu, między innymi w wyniku wojen. Był również kilkukrotnie przebudowywany.

Z kolei najstarszy znany dokument, opisujący bezpośrednio ten zamek, pochodzi z 1337 roku. W połowie XIV  wieku, był on między innymi, uczestnikiem sporów, wywołanych przez zbuntowanych wasalów Bolka II. Zostali oni jednak poskromieni przez tego władcę. Po odzyskaniu utraconego zamku Książ przez wymienionego już Bolka II , powołany został burgrabia. Nie był on pierwszym, ale kolejny. Kontynuując zapis, należy powiedzieć, że był nim w tamtym czasie Bernard von Zedlitz. Na mocy wspomnianego wcześniej układu sukcesyjnego, po bezpotomnej śmierci Bolka II, w 1368 roku dobra książęce przeszły pod panowanie władcy, pochodzącego z Czech. Był nim wtedy Karol IV Luksemburg. Bolko II przed swoją śmiercią zdołał jednak, rozbudować zamek w znacznym stopniu. Przed rokiem 1386, Piotr z Prochowic, został wytypowany na kolejnego burgrabiego. Niedługo po tym fakcie, miało dojść do sprzedaży zamku Książ. Miał on się on wówczas stać własnością czeskiego starosty. W 1392 roku budowla przeszła we władanie króla  czeskiego, a mianowicie Wacława IV Luksemburskiego. Wacław z zamku uczynił siedzibę starostów. Pierwszym starostom w Książu, został mianowany Jan von Chotientiz w 1410 roku. Po jego śmierci majątek odziedziczył jego syn, Janko von Chotientiz, który władał zamkiem od 1430 roku, razem z Hermannem von Czettritz. Po śmierci Janka w 1447 roku, jego z najstarszych córek wyszła za mąż za Hermana von Czetritza. W 1463 roku, warownia podporządkowana została przez króla Czech, jego woli i postanowieniom. A dokładnie rzecz ujmując, według których przekazał on, ją swemu zaufanemu wojskowemu dowódcy.  Jego imię oraz nazwisko brzmiało Birce von Nassidel. W 1466 roku, odstąpiony został Książ razem ze Świebodzicami, w ramach zastawu za 5200 guldenów. W swojej historii, zamek w Książu został dwukrotnie obroniony przed atakiem wojsk węgierskich. Miało to miejsce w następujących latach: w 1475 roku oraz 1477 roku.

Jednak taki stan rzeczy został przełamany w 1482 roku. Kiedy to w czasie oblężenia przygotowanego przez stany śląskie, łużyckie oraz wojska węgierskie. Marcin Korwin przekazał ten zamek, staroście Jerzemu von Stein. Ten z kolei w czasie podboju, był dowódcą zjednoczonych sił węgierskich oraz wrocławskich. I jako pierwszy doprowadził do znaczącej zmiany charakteru zamku, który był uważany do ówczesnego momentu za twierdze.  Zmiana ta polegała na przemianowaniu większości pomieszczeń obronnych zamku, na mieszkalne. W tym czasie powstała południowa część obiektu. Zwana Skrzydłem Macieja.

Natomiast w  latach 1548?1555 Hochbergowie dokonali pierwszej dużej przebudowy zamku. Jak to odmieniło opisywany obiekt? Otóż nadało zamkowi renesansowy styl. Lata jednak też szybko biegły i rzeczywistość ulegała licznym zmianą. W czasie wojny trzydziestoletniej, toczącej się od 1618 roku, do 1648 roku, Zamek Książ doświadczył w wyniku tych działań, następujących skutków. A mianowicie, częściowego zniszczenia oraz plądrowania jego pomieszczeń. Umocnienia posiadane zaś przez zamek zostały również zniszczone przez Szwedów w 1646 roku. Z tego względu przebudowano je w 1648 roku, na tarasy ogrodowe, w stylu francuskim. W późniejszym okresie, bo w 1688 roku, dokonano przebudowy północnego skrzydła.

W latach 1705 ? 1732 została zainicjowana, tak zwana pierwsza wielka przebudowa zamku. Pomysłodawcą był Konrad Ernest Maximilian von Hochberg. Budowniczym natomiast został wtedy Feliks Antoni Hammerschmidt. W wyniku podjętych prac, usunięte zostały wtedy dawne fortyfikacje. Dodatkowo utworzono jeszcze, nowe pomieszczenia gospodarcze, bramy wjazdowe, trasy ogrodowe oraz małą architekturę. Stworzono również bibliotekę pałacową, zbiory przyrodnicze oraz kolekcje sztuki. Także powstało reprezentacyjne barokowe skrzydło. Dziedziniec Honorowy oraz budynki przedzamcza. Natomiast na Wzgórzu Topolowym został również zbudowany pawilon letni. W latach 1789 ? 1833, najbliższe otoczenie zamku, zostało zagospodarowane przez  Jana Henryka VI von Hochberga. Na terenie parku zamkowego, stworzono jeszcze różne budynki. Przebudowane zostały istniejące resztki ruin dawnego zamku i przekształcone zostały na romantyczne ruiny dla księcia Hansa Heinricha IV Hochberga.  W 1844 roku, powstała słynna stajnia, którą po I wojnie światowej przejęło polskie Ministerstwo Rolnictwa. Jednak nie tak szybko! W 1856 roku, panem na Książu został  Jan Henryk XI von Hochberg. W latach 1856 ? 1938 w Książu, to o czym warto wspomnieć, rozpoczęto zakładanie dróg, parków oraz lasów. Stworzono również bezpłatną szkołę kucharską dla córek pracowników zatrudnionych w wałbrzyskich kopalniach. Zorganizowane zostało także kształcenie wieczorowe dla młodych robotników.

Następna przebudowa zamku w Książu miała miejsce w latach 1909-1923, za księcia Jana Henryka XV Hochberga. Wówczas wspomniany posiadacz, przeprowadził tak zwaną przebudowę zamku. To jest, dobudował nowe skrzydło oraz zmodernizował tarasy z fontannami. Wtedy powstała również elektryczna fasada z dwoma cylindrycznymi wieżami oraz wieżą główną. A której wysokość wynosiła 47 metrów. Zwieńczona ona była kulistym hełmem z latarnią. Wybudowana została także palmiarnia w Lubechowie oraz  urządzony został ogród japoński, a to wszystko przed I wojną światową. Dalsze losy zamku były następujące. Otóż w 1939 roku władze III Rzeszy przejęły w swoje władanie zamek. Ostatnią z rodziny, Hochbergów obecnych na zamku była Maria Hochberg von Pless. Zmuszona ona została w 1940 do opuszczenia Książa.

Od 1941 roku, nastąpił kolejny etap w jego historii. W tym czasie przystąpiono do przekształcania zamku w jedną z wielu kwater Adolfa Hitlera. Na potrzeby zaplanowanych w związku z tym prac, prowadzonych przez więźniów, stworzono tu również filię koncentracyjnego obozu, tak zwanego gros-rosen. W czasie prowadzonej przez Niemców przebudowy, opisywanego zamku, zniszczono w nim wtedy, większość zabytkowego wystroju jego wnętrza. Przed głównym portalem wydrążony został szyb  windowy, o głębokości 40 metrów, a pod zamkiem natomiast, tunele i podziemny schron. W tym czasie w zamku przechowywano część zbiorów berlińskiej Biblioteki Państwowej. Co do tego, jednak nie ma pewności w 100%. Gdyż według niektórych badaczy, była to jedynie mistyfikacja. A w rzeczywistości pod obiektem powstał podziemny kompleks, mający służyć, jako fabryka sprzętu wojskowego, depozyt cennych przedmiotów oraz tajnych dokumentów, a także, podobnie jak cała okolica, miejsce badań nad bronią atomową. Ale brak jednak jednomyślności wśród historyków, co do tego. Mimo faktu, że historycy posiadają różne zdania i opinie, na temat przeznaczenia podziemi pod zamkiem oraz tuneli tam usytuowanych, ciekawość sama w sobie powinna nas turystów skłonić do zwiedzenia tego zamku i poznania jego tajemnic.. Z tego powodu musimy sami odwiedzić Zamek i poznać jego tajemnice.

W pierwszych latach po II wojnie światowej, czyli 1945?1946, w zamku tym stacjonowały wojska radzieckie. Niestety żołnierze wspomnianych wojsk, dopuszczali się, w tym czasie, niekontrolowanego oraz stałego dewastowania opisywanego obiektu. Rozgrabione zostały również zbiory w Książu/Zamkowej Biblioteki Majorackiej (ponad 64 tys. tomów). Prawdopodobnie większość egzemplarzy z tej biblioteki, została wywieziona na teren ówczesnego ZSRR. Nie był to jednak koniec lat, w których wzniesiony, wyposażony zamek, był doprowadzany do kompletnej ruiny i zapomnienia. W latach 1956?1967 zdewastowany zamek niszczał dalej oraz był plądrowany przez okoliczną ludność. Wszystko to za sprawą tego, że obiekt ten, był traktowany jako spuścizna po niemiecka. A w wyniku tego, budził zainteresowanie szabrowników. Jednak i w tych latach, kiedy pozwalano na dewastowanie i rozgrabienie zamku, poczyniono działania w przeciwnym kierunku. Według tego w latach 1956?1962, Książ został poddany również stopniowemu zabezpieczaniu, prowadzonemu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z miasta Wrocław. W wyniku jego działań, uzupełniono ubytki w drzwiach oraz oknach na zewnątrz. Miało to uniemożliwić włamywanie się na teren zamku osób niepożądanych. W tym okresie na Dziedzińcu Honorowym znajdował się również wykopany jeszcze przez Niemców  ogromny szyb windowy, który został zasypany ostatecznie w 1967 roku. W następnych latach, co do dalszych losów historycznych, tego zamku, dowiadujemy się o wielu istotnych rzeczach. I tak, do 1973 roku Książ znajdował się na terenie wsi o tej samej nazwie, ostatecznie włączonej w granice miasta o nazwie Wałbrzych.

W 1974 roku rozpoczęły się kompleksowe prace remontowe sal barokowych. Prowadzone one były przez ekipę profesor Zofii Wnuk z Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Zaprojektowane zostały również piękne tkaniny, umieszczone w salonach barokowych, które są dzisiaj najbardziej reprezentatywnymi pomieszczeniami Zamku Książ. W 2005 roku rozpoczął się ogólny remont zamku. Doszło wówczas do zmiany w elewacji zamkowej od strony wschodniej, a także do rekonstrukcji istniejącego Tarasu Północnego, a także udostępnienie go zwiedzającym. Środki otrzymane z Unii Europejskiej pozwoliły na renowację kompleksu pałacowo-parkowego. W 2010 roku zainicjowano montaż elektronicznego systemu przeciwpożarowego, a w 2013 roku, modernizację i przebudowę ulic Piastów Śląskich oraz Jeździeckiej, a także przebudowę i modernizację III piętra na Centrum Kongresowo-Kulturalne. Przełomowe było również ponowne połączenie wałbrzyskiej Palmiarni oraz zamku, jako kompleksu obiektów, kilkuetapowy remont dachu, przebudowa przedzamcza. Nie był to jednak koniec złych dni dla zamku wydarzeń. Otóż 10 grudnia 2014 około godziny 14:00 we wschodniej części poddasza zamku wybuchł pożar, w wyniku którego spaliła się znaczna część poddasza i dachu. Z oszacowanych strat wynika, że uszkodzone zostało około 500 m? dachu i poddasza. Z zamku ewakuowano turystów i pracowników. Do 13 grudnia 2014 nie był on dostępny dla turystów. W akcji gaśniczej uczestniczyło 37 zastępów straży pożarnej z całego dolnośląskiego województwa. Prowadzone śledztwo wykazało, że do pożaru przyczynili się pracownik i szef z jednej z wynajętych firm prowadzących na dachu prace remontowe. Przyczyną pożaru miało być nieumiejętne posługiwanie się palnikiem gazowym przez jednego z pracowników na zlecenie szefa firmy, która prowadziła prace remontowe. Z tej przyczyny prokuratura w Wałbrzychu postawiła dwóm mężczyznom zarzut nieumyślnego spowodowania pożaru. Mężczyźni przyznali się do winy. W kwietniu 2015 zakończono odbudowę zniszczonego w pożarze dachu. Koszt remontu wyniósł 520 tysięcy złotych. W tym też roku powróciło do zamku wiele zabytków i rzeczy, które przed wielu latami wypełniały i upiększały jego wnętrza.

16 października 2018 roku, została otwarta w zamku Podziemna Trasa Turystyczna” w tunelach drążonych w czasie II wojny światowej. W tym samym roku, zamek również znalazł się na liście ?7 cudów Polski” na stulecie Niepodległości Polski. Po roku w marcu 2019 roku, w czasie prac remontowych w Sali Krzywej pod lamperiami odkryto polichromie, zamalowane w czasie II wojny światowej.

Zabytki:

• zespół rezydencjonalny
• zamek, z końca XIII w., przebudowany w XV?XVII w., w latach 1722- 1724, w latach 1908-1915
• dwie oficyny, z lat 1722?1724, 1910
• budynek bramny, z lat 1718?1719, 1890
• budynek nr 5, dawny urząd podatkowy, z XIX/XX w.
• budynek nr 6, dawna pralnia, obecnie hotel Mariówka”, z XIX/XX w.
• budynek nr 7, dawny areszt, obecnie hotel, z XIX/XX w.
• budynek nr 7 a, z bramą gospodarczą wschodnią, z XIX/XX w.
• dawna kuźnia, z XIX/XX w.
• mury obronne, oporowe i graniczne, z basztami, bramami, mostami i tarasami, z XVI?XX w.
• pawilon parkowy, z lat 1732?1734, 1883
• brama główna, ul. Jeździecka, z lat 1722 -1724
• brama parkowa, ul. Jeździecka, z lat 1722-1724
• park przy pałacu, z XVIII?XX w.
• założenie parkowe z budynkami:
• park romantyczny, z XVIII?XX w.
• kuźnia, murowano-szachulcowa, ul. Jeździecka 5, z początku XX w.
• leśniczówka, murowano-szachulcowa, ul. Jeździecka 9, z początku XX w.
• stodoła, murowano-szachulcowa, ul. Jeździecka, z początku XX w.
• zespół stadniny koni, z 1824:
• pięć stajni
• ujeżdżalnia
• wozownia
• zamek Stary Książ, ruina romantyczna, z 1794
• budynki w zespole zamku Książ ? Świebodzice, ul. Wałbrzyska 44?46:
• domy szwajcarskie: I, II
• brama wjazdowa na teren zespołu
• pozostałości pomnika nagrobnego synów Jana Henryka VI von Hochberga (1768?1833) i jego żony Anny Emilii von Anhalt-Kothen-Pless (1770?1830): Jana Henryka VIII (1795?1796) i Jana Henryka IX (1802?1802), autorstwa Christiana Wilhelma Tischbeina na wyspie nieistniejącego Łabędziego Stawu położonego na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego na zachód od zamku, za Pełcznicą.

Ciekawostki o zamku Książ

• Kto wybudował Zamek Książ? Zamek w Książu wybudował książę świdnicko-jaworski Bolko I w latach 1288-1292 , miał on kontrolować ważny trakt do Czech.  Zamek był jednak wielokrotnie przebudowywany, a ostatnie ważniejsze remonty miały miejsce w XVIII i na początku XX wieku.

• Zamek Książ znajduje się na Szlaku Zamków Piastowskich, to szlak turystyczny o długości 146 km, na trasie znajduje się 15 zamków i grodów piastowskich. W okolicy zamku przebiegają jeszcze dwa ważne szlaki turystyczne.  Szlak Ułanów Legii Nadwiślańskiej, który ma długość około 50 kilometrów i przebiega m.in. przez Wałbrzych,  Świdnicę, Szczawno-Zdrój oraz Strzegom oraz czerwony szlak, który łączy Świebodzice z Bystrzycą Górną. 

• Ile czasu potrzeba na zwiedzanie zamku Książ? Czas zwiedzania to ok. 90 min. Zwiedzanie z zestawem audioguide  

• Ile trwa zwiedzanie podziemi w zamku Książ? czas zwiedzania to ok. 45 minut. Wejście na zwiedzanie odbywa się w określonym dniu i o określonej godzinie

• Jest największym zamkiem na Dolnym Śląsku a trzecim największym zamkiem w Polsce. Zamek posiada ponad 400 pomieszczeń i łączy w sobie różne style architektoniczne. Wszystkie piętra budowli mają powierzchnię ponad 11 tysięcy metrów kwadratowych, a dodatkowo znajdują się tu rozległe piwnice zamkowe oraz tereny zielone przy posiadłości z budynkami gospodarskimi.

• Co warto zobaczyć w zamku Książ? Wart zwiedzić Książ Dziedziniec Honorowy, Apartamenty Księżnej Daisy i wystawa ?Książ od kuchni?, Sala Maksymiliana na Zamku Książ, Tarasy i ogrody Książa, Podziemia Zamku Książ, Stado Ogierów Książ oraz stajnie, Punkt widokowy na Zamek Książ

• W latach 1491-1497 zamek był własnością króla Władysława Jagiellończyka

• Na terenie Zamku Książ co roku odbywa się Festiwal Kwiatów i Sztuki, który przyciąga tysiące turystów. Można podziwiać piękne kompozycje kwiatowe oraz wystawy roślin z różnych części świata. Podczas festiwalu odbywają się również jarmarki z rękodziełem, występy artystyczne, pokazy i wydarzenia dla najmłodszych.

W Górach
Zakopane noclegi, Białka Tatrzańska noclegi, Bukowina tatrzańska noclegi, Kościelisko noclegi, Poronin noclegi, Biały Dunajec noclegi, Szaflary noclegi, Murzasichle noclegi, Jurgów noclegi, Szczawnica noclegi, Krościenko nad Dunajcem noclegi, Czorsztyn noclegi, Niedzica noclegi, Kluszkowce noclegi, Krynica-Zdrój noclegi, Muszyna noclegi, Tylicz noclegi, Piwniczna-Zdrój noclegi, Szczyrk noclegi, Wisła noclegi, Ustroń noclegi, Brenna noclegi, Koniaków noclegi, Żywiec noclegi, Korbielów noclegi, Zawoja noclegi, Karpacz noclegi, Szklarska Poręba noclegi, Miłków noclegi, Polanica-Zdrój noclegi, Kudowa-Zdrój noclegi, Duszniki-Zdrój noclegi, Lądek-Zdrój noclegi, Kłodzko noclegi, Świeradów-Zdrój noclegi, Solina noclegi, Polańczyk noclegi, Ustrzyki Dolne noclegi, Ustrzyki Górne noclegi, Cisna noclegi, Wetlina noclegi, Święta Katarzyna noclegi, Krajno noclegi, Bodzentyn noclegi, Nowa Słupia noclegi, Chęciny noclegi, Baligród noclegi, Smerek noclegi, Komańcza noclegi, Lutowiska noclegi, Rymanów-Zdrój noclegi, Iwonicz-Zdrój noclegi, Wysowa noclegi, Maniowy noclegi, Sromowce Niżne noclegi, Sromowce Wyżne noclegi, Gliczarów Górny noclegi, Czarna Góra noclegi, Małe Ciche noclegi, Murzasichle noclegi, Ząb noclegi, Szaflary noclegi, Witów noclegi, Chochołów noclegi, Jabłonka noclegi, Lipnica Wielka noclegi, Zubrzyca Dolna noclegi, Zubrzyca Górna noclegi, Istebna noclegi, Milówka noclegi, Limanowa noclegi, Międzybrodzie Żywieckie noclegi, Zwardoń noclegi, Jaworzynka noclegi, Jastrzębie-Zdrój noclegi, Złoty Stok noclegi, Szczawno-Zdrój noclegi, Ściegny noclegi, Sosnówka noclegi, Jelenia Góra noclegi, Sucha Beskidzka noclegi, Maków Podhalański noclegi, Rabka-Zdrój noclegi, Nowy Targ noclegi, Ochotnica Górna noclegi, Mszana Dolna noclegi, Jaworki-Homole noclegi, Święty Krzyż noclegi