OLKUSZ POŁOŻENIE
Olkusz to miasto w województwie Małopolskim, jest również siedzibą powiatu olkuskiego i gminy Olkusz. Położony jest na wschodnich rubieżach wyżyny krakowsko-częstochowskiej. centralnie obok blisko płynącej rzeki Baby. Przez Olkusz przechodzi droga krajowa numer 94, oraz drogi wojewódzkie 783 i 791. Osada leży w historycyzm regionie ziemi małopolskiej. Zlokalizowany jest pomiędzy dwoma wielkimi ośrodkami gospodarczymi, naukowymi i kulturalnym. Przez gmine przebiega wiele szlaków turystycznych, Występuje tu wiele skamieniałości dawnych organizmów. Ze względu na zalesiony teren miejscowości, w Olkuszu występują wspaniałe okazy roślinności oraz zwierząt. między innymi 200 gatunków ptaków, 50 gatunków ssaków, 14 gatunków płazów oraz 7 gatunków gadów. W naturalnej rzeźbie krajobrazu dominują stworzone przez silne wiatry formy eoliczne, głównie ze względu na wiatry wiejące w tych okolicach tysiące lat wcześniej w końcowym okresie epoki lodowcowej. Olkusz to tradycyjne miejsce wypadowe bardzo chętnie odwiedzane przez turystów.
OLKUSZ HISTORIA
Pierwsze informacje o miejscowości pochodzą z XI wieku, znajdują się w komentarzu do Biblii autorstwa Rasziego. Bolesław Wstydliwy przeniósł klasztor klarysek z Zawichostu do skały w 1257 roku, ponadto obiecał wypłacać dwie grzywny złota rocznie z dochodów olkuskiego ołowiu, na utrzymanie zakonu. Niestety do dzisiejszych czasów nie udało się zachować dokumentów potwierdzających przydzielenia praw miejskich Olkuszowi, choć według przypuszczeń dokonał tego Bolesław Wstydliwy. A za oficjalną datę początków istnienia Olkusza przyjmuje się rok 1299, zważywszy na to ze najstarsze potwierdzenie praw miejskich pochodzi właśnie z tego okresu. Początkowo Olkusz leżał kawałek dalej niż obecnie, jednak ostatecznie przeniesiono jego tereny w dogodniejszą okolice. Zmiana lokalizacji przyczyniła się do ogromnego rozwoju miasta, głównie z powodu położenia przy trakcie handlowym z Krakowa do Wrocławia. Najważniejsze źródło dochodu stanowiła jednak eksploatacja i sprzedaż rud ołowiu. Nie mniej jednak lata świetności Olkuszu minęły z racji na rabunki, eksploatacje górnicze, klęski żywiołowe, zarazy oraz nade wszystko działania wojenne potopu szwedzkiego oraz wojny północnej. Wszystkie opisane zdarzenia doprowadziły do schyłku XVII wieku. w 1794 roku wojska pruskie przejęły Olkusz, a wkrótce potem znalazł się on w zaborze austriackim. Po utworzeniu obwodu olkuskiego miasto zyskało rolę ośrodka administracyjnego. stopniowo miasto zaczynało się rozwijać, jego kondycja uległa zdecydowanej poprawie. Najbardziej dynamiczny okres rozwoju Olkuszu przypadł na lata 1883–1885 w drugiej połowie XIX w. Okres I wojny światowej, nie dysponował drastycznymi skutkami dla miasta, jedynym zdarzeniem, które odcisnęło swoje piętno było wysadzenie dworca kolejowego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. miasto odnotowało prawie dwukrotny przyrost ludnościowy. 5 września 1939 roku na teren Olkusza wkroczyły niemieckie wojska a miasto zostało włączone do III Rzeszy. 16 lipca 1940 roku okupanci rozstrzelali w osadzie 20 więźniów politycznych, przywiezionych z Mysłowic i Sosnowca, piątka z nich była olkuszanami.31 lipca 1940 roku miał miejsce dzień nazywany "krwawą środą" z uwagi na zabicie niemieckiego policjanta, odbyły się masowe tortury mieszkańców Olkusza na placach centralnych w mieście. W 1941 roku 40 mieszkańców Olkusza zostało wywiezionych do obozu koncentracyjnego w Dachau pod pretekstem politycznym, wywieziono głownie inteligencję i przedwojennych działaczy lewicowych. Okupacja niemiecka doprowadziła miasto do ogromnych strat szczególnie w ludziach i w infrastrukturze. Końcowo Olkusz zaczął się znów szybko rozwijać.
ATRAKCJE I ZABYTKI OLKUSZA ORAZ OKOLIC
MUEZUM POŻARNICTWA ZIEMI OLKUSKIEJ
Muzeum powstało w 1978 roku jego założycielem był Stefan Ząbczyński. Dzięki jego niezwykłemu kolekcjonerskiemu zapałowi, do dziś możemy oglądać bogate unikatowe zbiory sprzętu strażackiego. Ponadto jednym z najcenniejszych eksponatów muzeum jest dzwon alarmowy z 1642 roku. Znajdują się tam również elementy ubioru strażackiego z przełomu XIX i XX wieku.
BASZTA I MURY MIEJSKIE
Baszta jest średniowieczną pamiątką z przeszłości miejscowości. Mur został wybudowany za czasów Kazimierza Wielkiego. Mur miejski, o prawie dwumetrowej grubości miał ponad 1100 metrów długości i 9 metrów wysokości. Na początku XIX wieku podjęto decyzje o rozebraniu muru, ze względu na bark przynoszonych przez niego korzyści. Ostatecznie miłośnicy historii Olkusza podjęli się rekonstrukcji. Miejsce niesie za sobą kawał niesamowitej historii, którą zdecydowanie warto poznać i zobaczyć.
BAZYLIKA MNIEJSZA ŚWIĘTEGO ANDRZEJA APOSTOŁA
Bazylika w stylu gotyckim zbudowana została na przełomie XIII i XIV wieku, obecnie najstarsza część kościoła zajmuje prezbiterium. Kościół powstał za czasów Kazimierza Wielkiego. Niezwykłym zabytkiem są późnorenesansowe organy, gotycki poliptyk z końca XV wieku, renesansowy ołtarz z początku XVII wieku. Wnętrze kościoła zdobią nagrobki mieszczan.
MUZEUM REGIONALNE PTTK
Zostało założone w 1911 roku, aktualnie mieści się w zabytkowej kamienicy "Batorówka" zaraz obok olkuskiego rynku. To jedno z najstarszych muzeów regionalnych na terenie Polski, można znaleźć tam chociażby średniowieczny miecz z przełomu XIII i XIV wieku. W obiekcie znajduję się również wiele wystaw na które szczególnie warto zwrócić swoja uwagę np. ekspozycje etnograficzne, górnictwa kruszcowego, minerały i jurajskie skamieliny.
ZAMEK OGRODZIENIEC
To jeden z najpiękniejszych zamków Jury Krakowsko-częstochowskiej. Znajduje się na Górze Janowskiego. przetrwał wieki, będąc długo niezdobytą twierdzą piastowskich orłów na Krakowie. Został potraktowany zbiorem prac archeologiczno-konserwatorskich, dzięki czemu zawdzięcza swój aktualny stan i wygląd.
PIESKOWA SKAŁA
To jedna z najbardziej znanych atrakcji turystycznych w mieście, jest też jedynym w okolicy zachowanym w całości obiektem Jury. Należy do czołówki nielicznej grupy zabytków z okresie Polskiego Odrodzenia.
JASKINIA NIETOPERZOWA
Kiedyś zwana Jerzmanowicką, Księżą lub Białą, jaskinia powstała przez znalezione szczątki kopalne oraz przez aktualnie żyjące nietoperze. Jaskinia usytuowana jest w grupie skał górnej części Doliny Będkowskiej. Jest jedną z największych jaskich Jury Krakowskiej.
KOPIEC KOŚCIUSZKI
Kopiec został usypany przez mieszkańców Olkusza w 1861 roku ze względu na odejście Tadeusza Kościuszki. Pierwszą taczkę wysypał proboszcz ksiądz Józef Ćwikliński. Kopiec poświęcono 15 października 1861 roku. Olkuski kopiec był miniaturą krakowskiego kopca Kościuszki, aktualnie u samej podstawy kopca znajduje się kamienna płyta z opisem jego całej niesamowitej historii.
CMENTARZE ŻYDOWSKIE
Najstarsze wzmianki o cmentarzu pochodzą z XVII wieku, jest on pamiątką po wielowiekowej obecności ludności żydowskiej w Olkuszu. Pod koniec XIX wieku żydzi stanowili większość społeczną miejscowości. Podczas wojny w Olkuszu życie straciło około 18 tysięcy mieszkańców, aż 90% z nich była ludnością polską narodowości żydowskiej. Najstarsza wzmianka o cmentarzu żydowskim w Olkuszu pochodzi z 1584 roku.
